loader image

II wojna światowa – relacje

Dla mieszkańców Poznania i Wielkopolski II wojna światowa – największy konflikt zbrojny w historii, rozgrywający się w Europie od 1 września 1939 do 8/9 maja 1945 roku –  oznaczała wcielenie tzw. Kraju Warty do Rzeszy i okupację o najwyższych rygorach (znacznie większych, niż w Generalnym Gubernatorstwie). Wielkopolscy Żydzi zostali wymordowani, a ponad pół miliona Polaków z Poznania i Wielkopolski zostało przez niemieckich okupantów pozbawionych mieszkań i majątków i wysiedlonych do Generalnego Gubernatorstwa.

II wojna światowa i wysiedlenia

Zgodnie z hitlerowską propagandą, okupowane przez III Rzeszę tereny Wielkopolski stanowiły ziemie “rdzennie germańskie”, którym należało “przywrócić” ich wcześniejszy charakter. Dlatego już w pierwszych dniach okupacji przystąpiono do planowej, fizycznej likwidacji przedstawicieli polskich elit intelektualnych i społecznych. Opowiada o tym nasz film “Rozstrzelania w Lesznie i Gostyniu”. Stojący na czele hitlerowskiego aparatu administracyjnego wysoki oficer SS Arthur Greiser, namiestnik Rzeszy w Poznaniu, przystąpił do organizacji masowych wysiedleń Polaków. Aby przygotować miejsca dla Niemców, napływających ze wschodu i krajów nadbałtyckich (tzw. Baltendeutschów), w pierwszym rzędzie z domostw i majątków wyrzucano polskich przedsiębiorców i ziemian.

II wojna światowa: wysiedlanie Polaków z Kraju Warty. Fot. ze zbiorów Bundesarchiv.

Akcja wysiedleń ruszyła z całą mocą już w grudniu 1939 roku. Do końca 1939 r. wysłano do GG ok. 80 transportów – ogółem 87 883 osób. Do połowy marca 1941 roku wysiedlenia objęły ponad 280 tysięcy. Akcję wypędzeń przeprowadzano zwykle z zaskoczenia – najczęściej w późnych godzinach wieczornych lub wcześnie rano. Wysiedleńcy mieli na spakowanie podstawowych rzeczy około pół godziny. Zezwalano im na zabranie bagażu ręcznego o wadze około 12 kg na osobę (od wiosny 1940 r. do 25–30 kg) oraz do 200 zł. Pozostały majątek musieli zostawić przyszłym niemieckim kolonistom. O tych dramatycznych chwilach opowiada nasz film “Wyrzuceni z domów”.

II wojna światowa i okupacja

O trudach i stresie związanym z życiem w upadlających warunkach w obozie przesiedleńczym Główna – i o wywózkach, często na mrozie i w śniegu – opowiadają świadkowie historii na nagraniach, utrwalonych przez Jacka Kubiaka z zespołem. Ich relacje znajdziecie poniżej pod śródtytułem WYSIEDLENIA Z KRAJU WARTY.

Greiser usilnie zabiegał o zmianę stosunków narodowościowych w Kraju Warty. Miał to być wzorcowy okręg III Rzeszy ( tzw. Mustergau”), zamieszkały przez “czystych rasowo” Aryjczyków. Opowiada o tym film Jacka Kubiaka “Jasnowłosa prowincja”. Przy końcu wojny na trzech zamieszkałych tu Polaków przypadał jeden Niemiec. Utrudniało to organizowanie ruchu oporu, ale nie znaczy to, że w Poznaniu i Wielkopolsce nie było konspiracji. O warunkach życia pod opresyjną okupacją oraz o akcjach oporu opowiadają nasi świadkowie – poniżej, w zbiorach zatytułowanych OKUPACJA i POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE.

Niemal 2 tysiące Wielkopolan – mężczyzn, zmobilizowanych latem 1939 roku do obrony ojczyzny – zginęło z rąk drugiego okupanta, sowieckiej Rosji. Zostali rozstrzelani w Katyniu, w Kalininie (Twerze) i Charkowie. Przez długie lata ich rodziny nie znały ich losu, a temat ten objęty był w komunistycznej Polsce tabu. O tym, jak uparcie odzyskiwali pamięć o tragicznych śmierciach swoich ojców, opowiadają nasi świadkowie w relacjach filmowych, które znajdziecie u dołu tej strony, pod śródtytułem ZBRODNIA KATYŃSKA.

Okupacja

Stefan Mroczkowski
Stefan Mroczkowski
Człowiek – legenda poznańskiej TVP. Od 1957 roku wraz z innymi tworzył poznański ośrodek telewizji. W latach 70. i 80. ubiegłego wieku stał się symbolem...
Maria Henryka Jankowska
Maria Henryka Jankowska
Emerytowana sędzia Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń w Gdyni, absolwentka prawa na uniwersytecie poznańskim. Okupację niemiecką 1939-1945 przeżyła w Poznaniu. Matka pani Marii została ciężko...
barbara-zielazek-kobylanska
Barbara Zielazek-Kobylańska
Urodzona w 1922 r., przed wojną była mieszkanką Poznania. Mieszkała przy ul. Bukowskiej na wysokości koszar, pracowała w biurze sprzedaży witraży Morawskiego. W czasie okupacji...
Leokadia-Wolniewicz
Leokadia Wolniewicz
Urodzona w 1926 roku, miała czwórkę rodzeństwa. Żyła w dostatniej rodzinie w Poznaniu, w świeżo zbudowanym domu. – Było dobrze, ale jak wojna się zaczęła,...
Wanda-Wojtkowiak
Wanda Wojtkowiak
Gdy wybuchła wojna, miała 16 lat. We wrześniu 1940 r. jej rodzina została wysiedlona z domu we wsi Mikuszewo (powiat Września). Na ich miejsce okupanci...
jan-winny
Jan Winny
Syn rolnika ze wsi Grodzisk (powiat Pleszew), wysiedlonego przez niemieckie władze policyjne w 1939 roku. Winnych przewieziono do położonego niedaleko majątku Zawidowice. Jego ojciec i...
Alina-Wiciak
Alina Wiciak
Jako dziecko przeżyła wysiedlenie z poznańskiego mieszkania przy ówczesnej ulicy Marszałka Focha (dziś ul. Głogowska). – Weszło dwóch panów w mundurach i nakazali nam opuścić...
zenon-wechmann
Zenon Wechmann
Harcerz i więzień polityczny stalinowskiej Polski. Dziś jest prezesem Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego Oddział Wielkopolski i przewodniczącym Wojewódzkiej Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych. Urodził...
Zofia-Wawrzyniak
Zofia Wawrzyniak
Wysiedlona jako 12-letnie dziecko ze wsi Januszewice (powiat Grodzisk Wielkopolski), jako uczennica 3 klasy szkoły podstawowej. Jej ojciec był żołnierzem armii niemieckiej podczas I wojny...
Franciszek Wawrzyniak
Franciszek Wawrzyniak
W grudniu 1940 rodzina Wawrzyniaków została wysiedlona z domu w Kicinie i wywieziona do obozu przesiedleńczego w Łodzi, a następnie do wsi Ochudno koło Wyszkowa...
wanda-wasik
Wanda Wasik
Urodzona w Poznaniu, ukończyła studia historii sztuki na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Adama Mickiewicza oraz Studium Plastyczne pod kierunkiem prof. Stanisława Szczepańskiego i prof. Wacława Twarowskiego....
henryk-wachowski
Henryk Wachowski
rodzony w 1935 roku, syn Marii z domu Zimny i Tomasza Wachowskiego. Jego ojciec był powstańcem wielkopolskim, został ciężko ranny w walkach pod Wolsztynem. Jako...
Stefania-Tokarska-Kaszub
Stefania Tokarska-Kaszub
Harcmistrzyni, w czasie wojny członkini Szarych Szeregów. Autorka prac o konspiracji harcerskiej w Poznaniu w czasie II wojny światowej, m.in. książki o poetce – inwalidce...
maria-swiderska
Maria Świderska
W czasie niemieckiej okupacji była dzieckiem, mieszkała w Poznaniu. W rozmowie z PAHM opowiadała o butnych zachowaniach okupantów, o ich okrucieństwie w więzieniu na Młyńskiej,...
henryk-świątek
Henryk Świątek
Urodził się 27 września 1934 roku w Korytnicy w powiecie krotoszyńskim. Jego rodzicami byli Stanisław i Irena z domu Wróbel. Jako dziecko mieszkał z rodzicami...
Aleksander-Śmigielski
Aleksander Śmigielski
Syn pracownika Urzędu Miar i Wag w Lesznie. W 1938 r. rozpoczął naukę w szkole powszechnej przy ul. Szkolnej w Śremie. Należał do ZHP, do...
Józef-Szofer
Józef Szofer
Urodzony 13 października 1929 roku. Syn Józefa, gospodarza z Wytomyśla (powiat nowotomyski). Wysiedlony przez Niemców 13 grudnia 1939 roku o godzinie trzeciej w nocy. Dostali...
wladyslaw-szala
Władysław Szała
Pochodził ze wsi Januszewice nad jeziorem Strykowskim, z liczącej ośmioro dzieci rodziny. Ojciec był powstańcem wielkopolskim. Jego rodzice mieli przed wojną 25-hektarowe gospodarstwo. W rodzinnej...
teresa-stankiewicz
Teresa Stankiewicz
Urodzona w 1923 r. Porucznik Armii Krajowej, członkini Szarych Szeregów, z domu Ruks. Urodziła się w Skalmierzycach, była jedynaczką. Jej ojciec był kolejarzem. Rok po...
jerzy-solarski
Jerzy Solarski
Lekkoatleta AZS Poznań. Z klubem akademickim związał się na przełomie lat 40. i 50. minionego stulecia. W latach 50. zaliczał się do najlepszych sprinterów w...
maria-sobocka
Maria Sobocka
Urodzona w 1936 roku. Pochodzi ze wsi Łukaszewo (powiat Jarosiński). W 1903 r. jej dziadkowie kupili tam resztówkę od Jaraczewskich. W czwartek 26 października 1939...
Aleksander-Skoracki
Aleksander Skoracki
Urodzony w 1931 r. w Śmiglu, syn piekarza. Od 1937 r. mieszkał z rodziną w Kościanie, jego rodzice mieli sklep bławatów. W sierpniu 1939 r....
Irena Sikorska
Irena Sikorska
Córka Marii z d. Zimny i Tomasza Wachowskiego. Ojciec był powstańcem wielkopolskim, został ciężko ranny w walkach pod Wolsztynem. Jako żołnierz 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich...
Janina-Rozmiarek
Janina Rozmiarek
Gdy wybuchła wojna, Janina miała 17 lat. Dzień przed Wigilią Niemcy w 20 minut wyrzucili jej rodzinę (rodziców i piątkę dzieci, w tym dwuletniego braciszka)...
Daniel-Rossa
Daniel Rossa
Urodzony w 1940 r. Miał trzy siostry i brata. Jeszcze jako niemowlę, w październiku 1940 roku wraz z rodzicami i rodzeństwem przeżył wysiedlenie. Niemcy przyszli...
Janusz Remlein
Janusz Remlein
Żołnierz Armii Krajowej pseudonim „Bomba”, powstaniec warszawski. Jego rodzina ze strony ojca ma niemieckie korzenie, wywodzi się z bambrów – podpoznańskich osiedleńców z Bambergu z...
Bogusław-Olejniczak
Bogusław Olejniczak
Pedagog, artysta, harcerz. Urodzony 10 maja 1930 roku w Poznaniu. Jego ojciec był działaczem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Jeżycach, walczył w I wojnie światowej, zdezerterował...
Jan Nowowiejski
Jan Nowowiejski
Urodzony 24 czerwca 1933 r. w Piątkowie, zmarł 6 sierpnia 2016 r. w Poznaniu. Najmłodszy syn Feliksa Nowowiejskiego, kompozytora muzyki do Roty. Pianista, organista, klawesynista...
ewa-nowakowska
Ewa Nowakowska
Urodzona w 1938 roku w Poznaniu Córka Edmunda Gaussa, oficera Wojska Polskiego oraz Marii Gauss, z domu Bryzińskiej. Jej ojciec miał fabrykę okuć metalowych, która...
Anna-Muszyńska
Anna Muszyńska-Kobacka
Córka małżeństwa nauczycieli z Poznania. We wrześniu 1939 r. próbowali uciekać na wschód, ale po tygodniu tułaczki wrócili do trzypokojowego mieszkania na ul. Reymonta. 8...
henryka-maciejewska
Henryka Maciejewska
Ziemianka, córka właściciela 200-hektarowego majątku w Kłodzisku (powiat szamotulski), po wojnie rozparcelowanego. 3 grudnia 1939 r. w ciągu pół godziny zostali wysiedleni przez niemieckich okupantów....
Barbara-Łukomska
Barbara Łukomska-Chudak
Urodzona w 1924 r. córka przedwojennego poznańskiego kupca, właściciela restauracji przy pl. Wielkopolskim (wtedy Sapieżyński), a potem przy Teatrze Nowym. Interes jednak nie szedł dobrze....
stefan-lamęcki
Stefan Lamęcki
Urodzony w 1932 r. w Poznaniu. Wieloletni pracownik Polskiego Radia, a także TVP. Dzieciństwo, które przypadło na okres okupacji – i młodość – spędził na...
stefan-kwasniewski
Stefan Kwaśniewski
Wysiedlony z Piekarzewa w marcu 1944 r., w bydlęcych wagonach do Żabikowa, a potem do Niemiec (do Dessau). Jego matka była wdową z szóstką dzieci....
Maria Krzyżańska
Maria Krzyżańska
Kapitan rezerwy Wojska Polskiego w stanie spoczynku. Urodziła się 15 listopada 1924 roku w Gnieźnie jako córka Marii i Łucjana Mikołajczaków, właścicieli drogerii. Ojciec był...
Stanislawa-Krzemieniewska-portret
Stanisława Krzemieniewska
Urodziła się 23 marca 1935 roku w Golęcinie, z domu Matyjaszek. Od roku 1936 do 1946 mieszkała z rodzicami i rodzeństwem w Luboniu przy ul....
Marian-Kretkowski
Marian Kretkowski
Ojciec Mariana Kretkowskiego był uczestnikiem strajku dzieci wrzesińskich, a także powstańcem wielkopolskim (oddział wrzesiński) i śląskim. Wcześniej był kierowcą gen. Schwerina, walczył w armii niemieckiej...
dorota-koszczyńska
Halina i Dorota Koszczyńskie
Córki kierownika szkoły w Czeszewie (powiat Jarocin). 30 listopada 1939 roku zostały z rodzicami i rodzeństwem (w sumie 6 osób) wyrzucone z domu w Czeszewie...
Wojciech-Kęszycki
Wojciech Kęszycki
Urodzony 30 maja 1922 r. w Błociszewie pod Śremem, zmarł 20 lipca 2015 r. w Poznaniu. Ziemianin herbu Nałęcz, przed wojną mieszkał w pałacu w...
jan-jankowski
Jan Jankowski
Syn sołtysa Pacanowic (powiat Pleszew), miał siedmioro rodzeństwa: trzy siostry i czterech braci. Wysiedlony wraz z rodziną z gospodarstwa 12 sierpnia 1940 roku. Zawieziono ich...
stanislaw janiec
Stanisław Janiec
Urodzony w 1927 r. Syn powstańca wielkopolskiego. Pochodził z Dobrzycy. W sierpniu 1935 roku wraz z rodziną przeprowadził się z Dobrzycy do Poznania. Zamieszkali w...
czeslaw-janicki
Czesław Janicki
Urodzony 19 lipca 1926 r. w Korytnicy, zmarł 29 grudnia 2012 r. w Poznaniu. Polski polityk, działacz ZSL i PSL, wicepremier i minister rolnictwa, leśnictwa...
mieczysław-hejnowicz
Mieczysław Hejnowicz
Pochodził z licznej rodziny w Gostyniu. Miał dziesięcioro rodzeństwa. Jego ojciec był właścicielem małego młyna, prezesem związku młynarzy wielkopolskich, w I wojnie światowej walczył pod...
zbigniew-grzeskowiak
Zbigniew Grześkowiak
Syn przedwojennego sołtysa z Pacanowic. W nocy 8 grudnia 1939 r. został wysiedlony przez Niemców z rodzinnego domu we wsi Pieluchy (powiat Pleszew), z domu...
Andrzej-Gładysz
Andrzej Gładysz
Syn Mariana Gładysza, posła i ekonomisty. Był jednym z najbardziej znanych poznańskich prawników. W latach 1990 – 98 był prezesem Sądu Rejonowego (potem Okręgowego) w...
Marta-Gładyś
Marta Gładyś
Urodziła się w 1925 r. w Westfalii w Niemczech. Jej rodzice poznali się w Związku Polaków w Niemczech. W 1936 r. jej ojciec wrócił do...
Marian-Fellman
Marian Fellman
Urodzony w grudniu 1935 roku. Syn powstańca wielkopolskiego z Kościana, jego matka byłą „dzieckiem wrzesińskim”, uczestniczką słynnego strajku szkolnego we Wrześni w 1901-1902 roku. Wraz...
sabina-dobkiewicz
Sabina Dobkiewicz
Jesienią 1939 r. została wraz z rodzicami i siedmiorgiem rodzeństwa wysiedlona przez Niemców z Chrzypska Wielkiego (gmina Międzychód). Wcześniej rodzice mieli gospodarstwo rolne i uprawiali...
Ewa-Czarkowska
Ewa Czarkowska
Córka mistrza malarskiego, wysiedlona w czasie wojny przez Niemców z rodziną z domu przy ulicy Marynarskiej. Z dzieciństwa pozostał jej tylko pluszowy miś (już bez...
zbigniew-cymers
Zbigniew Cymerys
Urodzony 4 stycznia 1931 roku w Sroczynie (gmina Kiszkowo, powiat Gniezno) jako drugie dziecko Piotra Cymerysa (miał starszego brata Mieczysława, ur. W 1929 r. oraz...

Wysiedlenia z Kraju Warty

Leokadia-Wolniewicz
Leokadia Wolniewicz
Urodzona w 1926 roku, miała czwórkę rodzeństwa. Żyła w dostatniej rodzinie w Poznaniu, w świeżo zbudowanym domu. – Było dobrze, ale jak wojna się zaczęła,...
Wanda-Wojtkowiak
Wanda Wojtkowiak
Gdy wybuchła wojna, miała 16 lat. We wrześniu 1940 r. jej rodzina została wysiedlona z domu we wsi Mikuszewo (powiat Września). Na ich miejsce okupanci...
jan-winny
Jan Winny
Syn rolnika ze wsi Grodzisk (powiat Pleszew), wysiedlonego przez niemieckie władze policyjne w 1939 roku. Winnych przewieziono do położonego niedaleko majątku Zawidowice. Jego ojciec i...
Alina-Wiciak
Alina Wiciak
Jako dziecko przeżyła wysiedlenie z poznańskiego mieszkania przy ówczesnej ulicy Marszałka Focha (dziś ul. Głogowska). – Weszło dwóch panów w mundurach i nakazali nam opuścić...
Zofia-Wawrzyniak
Zofia Wawrzyniak
Wysiedlona jako 12-letnie dziecko ze wsi Januszewice (powiat Grodzisk Wielkopolski), jako uczennica 3 klasy szkoły podstawowej. Jej ojciec był żołnierzem armii niemieckiej podczas I wojny...
Franciszek Wawrzyniak
Franciszek Wawrzyniak
W grudniu 1940 rodzina Wawrzyniaków została wysiedlona z domu w Kicinie i wywieziona do obozu przesiedleńczego w Łodzi, a następnie do wsi Ochudno koło Wyszkowa...
henryk-wachowski
Henryk Wachowski
rodzony w 1935 roku, syn Marii z domu Zimny i Tomasza Wachowskiego. Jego ojciec był powstańcem wielkopolskim, został ciężko ranny w walkach pod Wolsztynem. Jako...
Aleksander-Śmigielski
Aleksander Śmigielski
Syn pracownika Urzędu Miar i Wag w Lesznie. W 1938 r. rozpoczął naukę w szkole powszechnej przy ul. Szkolnej w Śremie. Należał do ZHP, do...
Józef-Szofer
Józef Szofer
Urodzony 13 października 1929 roku. Syn Józefa, gospodarza z Wytomyśla (powiat nowotomyski). Wysiedlony przez Niemców 13 grudnia 1939 roku o godzinie trzeciej w nocy. Dostali...
wladyslaw-szala
Władysław Szała
Pochodził ze wsi Januszewice nad jeziorem Strykowskim, z liczącej ośmioro dzieci rodziny. Ojciec był powstańcem wielkopolskim. Jego rodzice mieli przed wojną 25-hektarowe gospodarstwo. W rodzinnej...
maria-sobocka
Maria Sobocka
Urodzona w 1936 roku. Pochodzi ze wsi Łukaszewo (powiat Jarosiński). W 1903 r. jej dziadkowie kupili tam resztówkę od Jaraczewskich. W czwartek 26 października 1939...
Aleksander-Skoracki
Aleksander Skoracki
Urodzony w 1931 r. w Śmiglu, syn piekarza. Od 1937 r. mieszkał z rodziną w Kościanie, jego rodzice mieli sklep bławatów. W sierpniu 1939 r....
Irena Sikorska
Irena Sikorska
Córka Marii z d. Zimny i Tomasza Wachowskiego. Ojciec był powstańcem wielkopolskim, został ciężko ranny w walkach pod Wolsztynem. Jako żołnierz 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich...
Janina-Rozmiarek
Janina Rozmiarek
Gdy wybuchła wojna, Janina miała 17 lat. Dzień przed Wigilią Niemcy w 20 minut wyrzucili jej rodzinę (rodziców i piątkę dzieci, w tym dwuletniego braciszka)...
Daniel-Rossa
Daniel Rossa
Urodzony w 1940 r. Miał trzy siostry i brata. Jeszcze jako niemowlę, w październiku 1940 roku wraz z rodzicami i rodzeństwem przeżył wysiedlenie. Niemcy przyszli...
maria-pągowska
Maria Pągowska
Urodziła się 2 lipca 1918 r. Pochodzi z rodziny ziemiańskiej, z Łukowic i Działynia pod Gnieznem. Świadectwo dojrzałości i staranne klasyczne wykształcenie odebrała w Gimnazjum...
barbara-pazoła
Barbara Pazoła
Córka właścicieli warsztatu krawieckiego i sklepu w Krobi. Przed wojną żyli na dobrym poziomie. Mieli służącą, powodziło im się dostatnio. W sierpniu 1940 roku jej...
benigna-owczarzak
Benigna Owczarczak
Pochodzi z licznej rodziny, miała dziewiątkę rodzeństwa. Mieszkali w Śremie przy ul. Szewskiej. Ojciec był inwalidą wojennym, emerytem. Jej rodzice prowadzili sklep. Przed wojną ukończyła...
Jan Nowowiejski
Jan Nowowiejski
Urodzony 24 czerwca 1933 r. w Piątkowie, zmarł 6 sierpnia 2016 r. w Poznaniu. Najmłodszy syn Feliksa Nowowiejskiego, kompozytora muzyki do Roty. Pianista, organista, klawesynista...
Anna-Muszyńska
Anna Muszyńska-Kobacka
Córka małżeństwa nauczycieli z Poznania. We wrześniu 1939 r. próbowali uciekać na wschód, ale po tygodniu tułaczki wrócili do trzypokojowego mieszkania na ul. Reymonta. 8...
henryka-maciejewska
Henryka Maciejewska
Ziemianka, córka właściciela 200-hektarowego majątku w Kłodzisku (powiat szamotulski), po wojnie rozparcelowanego. 3 grudnia 1939 r. w ciągu pół godziny zostali wysiedleni przez niemieckich okupantów....
stefan-kwasniewski
Stefan Kwaśniewski
Wysiedlony z Piekarzewa w marcu 1944 r., w bydlęcych wagonach do Żabikowa, a potem do Niemiec (do Dessau). Jego matka była wdową z szóstką dzieci....
Marian-Kretkowski
Marian Kretkowski
Ojciec Mariana Kretkowskiego był uczestnikiem strajku dzieci wrzesińskich, a także powstańcem wielkopolskim (oddział wrzesiński) i śląskim. Wcześniej był kierowcą gen. Schwerina, walczył w armii niemieckiej...
dorota-koszczyńska
Halina i Dorota Koszczyńskie
Córki kierownika szkoły w Czeszewie (powiat Jarocin). 30 listopada 1939 roku zostały z rodzicami i rodzeństwem (w sumie 6 osób) wyrzucone z domu w Czeszewie...
Wojciech-Kęszycki
Wojciech Kęszycki
Urodzony 30 maja 1922 r. w Błociszewie pod Śremem, zmarł 20 lipca 2015 r. w Poznaniu. Ziemianin herbu Nałęcz, przed wojną mieszkał w pałacu w...
Zofia-Janowska
Zofia Janowska
Jej historia odbiega od standardowych losów wysiedlonych z Poznania przez Niemców. Wywieziona w grudniu 1939 roku do Sokołowa Podlaskiego, wyrzucona tam na peron z rodziną...
jan-jankowski
Jan Jankowski
Syn sołtysa Pacanowic (powiat Pleszew), miał siedmioro rodzeństwa: trzy siostry i czterech braci. Wysiedlony wraz z rodziną z gospodarstwa 12 sierpnia 1940 roku. Zawieziono ich...
stanislaw janiec
Stanisław Janiec
Urodzony w 1927 r. Syn powstańca wielkopolskiego. Pochodził z Dobrzycy. W sierpniu 1935 roku wraz z rodziną przeprowadził się z Dobrzycy do Poznania. Zamieszkali w...
mieczysław-hejnowicz
Mieczysław Hejnowicz
Pochodził z licznej rodziny w Gostyniu. Miał dziesięcioro rodzeństwa. Jego ojciec był właścicielem małego młyna, prezesem związku młynarzy wielkopolskich, w I wojnie światowej walczył pod...
zbigniew-grzeskowiak
Zbigniew Grześkowiak
Syn przedwojennego sołtysa z Pacanowic. W nocy 8 grudnia 1939 r. został wysiedlony przez Niemców z rodzinnego domu we wsi Pieluchy (powiat Pleszew), z domu...
Andrzej-Gładysz
Andrzej Gładysz
Syn Mariana Gładysza, posła i ekonomisty. Był jednym z najbardziej znanych poznańskich prawników. W latach 1990 – 98 był prezesem Sądu Rejonowego (potem Okręgowego) w...
Marta-Gładyś
Marta Gładyś
Urodziła się w 1925 r. w Westfalii w Niemczech. Jej rodzice poznali się w Związku Polaków w Niemczech. W 1936 r. jej ojciec wrócił do...
Marian-Fellman
Marian Fellman
Urodzony w grudniu 1935 roku. Syn powstańca wielkopolskiego z Kościana, jego matka byłą „dzieckiem wrzesińskim”, uczestniczką słynnego strajku szkolnego we Wrześni w 1901-1902 roku. Wraz...
sabina-dobkiewicz
Sabina Dobkiewicz
Jesienią 1939 r. została wraz z rodzicami i siedmiorgiem rodzeństwa wysiedlona przez Niemców z Chrzypska Wielkiego (gmina Międzychód). Wcześniej rodzice mieli gospodarstwo rolne i uprawiali...
Ewa-Czarkowska
Ewa Czarkowska
Córka mistrza malarskiego, wysiedlona w czasie wojny przez Niemców z rodziną z domu przy ulicy Marynarskiej. Z dzieciństwa pozostał jej tylko pluszowy miś (już bez...
zbigniew-cymers
Zbigniew Cymerys
Urodzony 4 stycznia 1931 roku w Sroczynie (gmina Kiszkowo, powiat Gniezno) jako drugie dziecko Piotra Cymerysa (miał starszego brata Mieczysława, ur. W 1929 r. oraz...
jadwiga-cicha
Jadwiga Cicha
Urodzona w 1931 roku. Córka lekarza z Grodziska Wielkopolskiego, uwięzionego we wrześniu 1939 roku przez Niemców. 28 listopada 1939 roku wraz z rodzicami i siostrą...
Maria Binkowska-Skoczek
Maria Binkowska-Skoczek
Przed wojną mieszkała z rodzicami przy Alei Marcinkowskiego 14. Jej rodzice mieli zakład kuśnierski i sklep na ul. Podgórnej w Poznaniu. Ojciec pani Marii był...
Jan Bobkiewicz
Jan Bobkiewicz
Urodzony w 1929 roku w Gostyniu, syn właścicieli sklepu kolonialno-spożywczego i piekarni. Od 1934 r. po śmierci ojca interes prowadziła jego matka. Do wybuchu wojny...
maciej-bakowski
Maciej Bąkowski
Urodzony w 1935 r. Najmłodszy syn technika dentystycznego z uprawnieniami do leczenia, który mieszkał początkowo na ul. Woźnej w Poznaniu, a potem zbudował dom na...
Bernard-Bachorski-portret
Bernard Bachorski
Syn inwalidy wojennego, powstańca wielkopolskiego spod Inowrocławia. Pochodził z rodziny robotniczej. W pierwszych miesiącach okupacji jego ojciec był ciągle zatrzymywany przez Niemców i przesłuchiwany na...

Polskie Państwo Podziemne

Henryk Zielazek
Henryk Zielazek
Od wczesnej młodości uprawiał różne dyscypliny sportowe, poświęcił się hokejowi na trawie. W wieku 11 lat został zawodnikiem Klubu Hokejowego Lechia Poznań, już w 1936...
Stefania-Tokarska-Kaszub
Stefania Tokarska-Kaszub
Harcmistrzyni, w czasie wojny członkini Szarych Szeregów. Autorka prac o konspiracji harcerskiej w Poznaniu w czasie II wojny światowej, m.in. książki o poetce – inwalidce...
teresa-stankiewicz
Teresa Stankiewicz
Urodzona w 1923 r. Porucznik Armii Krajowej, członkini Szarych Szeregów, z domu Ruks. Urodziła się w Skalmierzycach, była jedynaczką. Jej ojciec był kolejarzem. Rok po...
Janusz Remlein
Janusz Remlein
Żołnierz Armii Krajowej pseudonim „Bomba”, powstaniec warszawski. Jego rodzina ze strony ojca ma niemieckie korzenie, wywodzi się z bambrów – podpoznańskich osiedleńców z Bambergu z...
zbigniew-podeszwa
Zbigniew Podeszwa
Urodzony 22 maja w 1924 r. Harcerz i działacz powojennej konspiracji antykomunistycznej, więzień Wronek. Tuż przed wojną był na obozie harcerskim w Rumunii jako członek...
Bogusław-Olejniczak
Bogusław Olejniczak
Pedagog, artysta, harcerz. Urodzony 10 maja 1930 roku w Poznaniu. Jego ojciec był działaczem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Jeżycach, walczył w I wojnie światowej, zdezerterował...
ewa-nowakowska
Ewa Nowakowska
Urodzona w 1938 roku w Poznaniu Córka Edmunda Gaussa, oficera Wojska Polskiego oraz Marii Gauss, z domu Bryzińskiej. Jej ojciec miał fabrykę okuć metalowych, która...
Krzysztof Mańkowski
Krzysztof Mańkowski
Urodzony 24 października 1933 roku w Poznaniu. Syn Andrzeja Franciszka Ksawerego hr. Mańkowskiego herbu Zaremba (1910-2001) i Klementyny Marii Czarkowsko-Golejewskiej herbu Awdaniec (1910-2003). Jego matka,...
Maria Krzyżańska
Maria Krzyżańska
Kapitan rezerwy Wojska Polskiego w stanie spoczynku. Urodziła się 15 listopada 1924 roku w Gnieźnie jako córka Marii i Łucjana Mikołajczaków, właścicieli drogerii. Ojciec był...
Henryk_Jaszcz
Henryk Jaszcz
Poznaniak, w 1939 roku był uczniem gimnazjum Marcinkowskiego. Wojna zastała go na wschodzie Polski, skąd przedostał się do części okupowanej przez Niemców. Gdy dowiedział się,...
gunderman
Janusz Gunderman
Urodzony w Poznaniu 24 listopada 1926 roku z ojca Kazimierza i matki Wandy z domu Wolińskiej. Powstaniec warszawski w 1944 roku. W Warszawie walczyło około...
henryk golimowski
Henryk Golimowski
Urodzony w 1924 r. Henryk Golimowski był elektrykiem, pracującym w trakcie okupacji m.in. w porcie rzecznym nad Wartą. W 1942 roku miał 18 lat, zatrudniony...

Zbrodnia katyńska

teresa-szmagier
Teresa Szmagier
Jedna z trzech córek podporucznika Jana Stanisława Szmagiera z 14 Dywizji Piechoty, aresztowanego przez Sowietów i zamordowanego w Katyniu. Jej matka wraz z córkami wysiadła...
tadeusz-maria-pateccy-portret
Tadeusz i Maria Pateccy
Tadeusz Patecki urodził się 25 sierpnia 1935 roku w Koźminie Wielkopolskim. Tadeusz Patecki był członkiem zarządu Federacji Rodzin Katyńskich i prezesem Stowarzyszenia „Katyń” w Poznaniu....
lucjan-pankowski-portret
Lucjan Pańkowski
Kapelan poznańskich Rodzin Katyńskich, major. Syn Polaka Juliana Pańkowskiego, żołnierza Piłsudskiego i wojny polsko-bolszewickiej, i Ukrainki – Marty z domu Owsiejenko. W 1939 roku po...
jan-madziara-portret
Jan Madziara
Inżynier i prawnik, członek Stowarzyszenia Katyń. Syn Jana Michała Madziary, doktora prawa i majora audytora Wojska Polskiego, rozstrzelanego w 1940 roku w Charkowie. Jego ojciec...
krystyna-lewandowska-portret
Krystyna Lewandowska (z d. Rutkiewicz)
Urodzona 8 lipca 1938 r. w Poznaniu. Od 1995 r. zasiada w zarządzie Stowarzyszenia Katyń w Poznaniu. Absolwentka V LO w Poznaniu (matura w 1956...
dariusz-korpal-portret
Dariusz Korpal
Urodzony 29 września 1938 r. w Toruniu. Prezes Stowarzyszenia Katyń w Poznaniu w latach 1989-1991. Syn Alojzego Korpala, kapitana Wojska Polskiego, absolwenta kursu intendentury w...
dobrochna-konrad-portret
Dobrochna Konrad
Córka Stanisława Pełki, porucznika rezerwy, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej. Ojca widziała po raz ostatni jako czteroletnia dziewczynka 27 sierpnia 1939 roku wczesnym rankiem, gdy w mundurze...
irena-jackiewicz-portret
Irena Jackiewicz
Urodzona 9 czerwca 1934 r. w Poznaniu. Córka Adama Machcińskiego, podporucznika 57 pułku piechoty. Ma ziemiańskie pochodzenie – jej ojciec pochodził z pomorskiej rodziny herbu...
Jadwiga-feglerska-portret
Jadwiga Fęglerska
Córka Zygmunta Młot-Przepałkowskiego – żołnierza Legionów Piłsudskiego i oficera Wojska Polskiego, który zginął w egzekucji w Katyniu – oraz Hanny z domu Sowińskiej. Urodziła się...
wojciech-bogajewski-portret
Wojciech Bogajewski
Urodził się 19 marca 1946 r. w Poznaniu w rodzinie z tradycjami kupieckimi. Wiceprezes poznańskiego Stowarzyszenia Katyń, prywatny przedsiębiorca. Doktor inżynier, absolwent I Liceum Ogólnokształcące...
krystyna-barelkowska-portret
Krystyna Barełkowska
Z zawodu księgowa, zaangażowana w Stowarzyszenie Katyń (ma legitymację z numerem 211). Młodszym bratem jej ojca Józefa był Leon Pawlak, który przed wojną ukończył szkołę...