Close
Po pierwsze: nie wszyscy, nawet jeśli przeżyli ciekawą historię, nadają się w równym stopniu na bohaterów filmowych.
Szukaj bohaterów, którzy znajdowali się w sytuacjach trudnych i musieli pokonywać różne przeszkody; którzy nie wstydzą się okazywać emocji w trakcie opowieści, którzy potrafią zwieńczyć swoje wspomnienia osobistą refleksją lub uogólnieniem.
Po drugie: przed przystąpieniem do pracy stwórz plan działań.
Napisz krótką charakterystykę naszego rozmówcy i spisz pytania, które chcemy mu zadać. Dobrze wybierz też miejsce zdjęciowe. W przypadku pleneru zastanów się nad wyborem pory dnia (oświetlenie!), a we wnętrzu – upewnijmy się, jakie warunki oświetleniowe są na miejscu. Sprawdź, czy nie będzie potrzebne dodatkowe światło, jakaś aranżacja (np. usunięcie nadmiaru mebli, tło nie powinno odwracać uwagi od mówiącego). Sprawdź też, czy nie ma tam źródła dźwięku, które może nam przeszkadzać (np. lodówka czy wentylator). Warto również wypróbować sprzęt, by uniknąć niemiłych niespodzianek.
Po trzecie: wywiad to umiejętność słuchania, dopiero potem – umiejętność zadawania pytań.
Słuchając odpowiedzi, utrzymuj kontakt wzrokowy z rozmówcą. Mimiką, mową ciała potwierdzaj, że słuchasz uważnie, a rozmówca mówi interesująco. Stosuj pauzy, nie wskakuj w słowo (źle montuje się materiał, w którym redaktor jest nadaktywny).
Nie bój się milczenia, które jest naturalnym i potrzebnym elementem każdej poważnej rozmowy. Ale też nie bój się przerwać rozmowę, jeśli masz wrażenie, że rozmówca całkowicie nie zrozumiał pytania lub bardzo od niego odbiega.
Jeśli odpowiedź na Twoje pytanie nie jest satysfakcjonująca, postaw je po chwili lub za kilka minut w innym sformułowaniu.
Niektórzy rozmówcy nabierają wigoru dopiero wtedy, gdy dostają dodatkowe zadanie, np. objaśnienie zdjęcia, pokazanie i skomentowanie jakiejś pamiątki czy miejsca. Kamera powinna wtedy obserwować twarz („trzymać portret”) lub sylwetkę rozmówcy, nie musi nadążać za objaśnianymi właśnie w tej chwili elementów.
Fotografię czy rekwizyt możemy sfilmować za chwilę.
Po czwarte: w trakcie wywiadu, jeśli to możliwe, zmieniaj plany zdjęciowe.
Pamiętaj: zbliżenie i półzbliżenie sprzyjają przekazowi treści emocjonalnych i osobistych. Pamiętaj również o kompozycji kadru. Unikaj ustawienia bohatera na wprost kamery. Jeśli ustawisz rozmówcę z lewej strony kadru, to Ty stajesz z prawej strony kamery (i na odwrót). Rozmówca mówi do Ciebie, nie wprost do kamery.
Jeśli rejestrujesz rozmowę komórką/iphonem/smartfonem, jako mikrofonu możesz użyć słuchawek (w necie można znaleźć stosowne aplikacje). Dla lepszej jakości dźwięku warto też rejestrować wywiad na dwie komórki – jedna rejestruje obraz, druga (blisko rozmówcy) – dźwięk.
Po piąte: do wywiadu musisz się przygotować.
O ile to możliwe, przed wywiadem przeczytaj to, co dotychczas o bohaterze/bohaterce napisano (chyba że takich źródeł nie ma). Dobrze, jeśli przed nagraniem będziesz znał najważniejsze fragmenty jego historii. Ale w trakcie nagrania musisz być elastyczny: reagować, gdy bohater mówi coś nowego, nieznanego. Zachęcać go do takich zwierzeń.
Po szóste: pamiętaj, że rozmówcy nie wolno go poganiać czy nieustannie mu przerywać.
W wywiadzie filmowym ważne jest, by bohater miał pełną swobodę wypowiedzi. By rozwijał swoje myśli, budował z nich pełne obrazy. Pamiętaj: nagrywany materiał zostanie zmontowany. To wtedy wybierzesz, co chcesz mieć, a czego nie w swoim nagraniu.
Po siódme: nagranie dobrze rozpocząć od prośby o przedstawienie się.
Zapytaj najpierw bohatera o: datę i miejsce urodzenia, o to, kim byli jego rodzice, gdzie się wychował (miejscowość, środowisko), gdzie chodził do szkoły, kto był wtedy dla niego autorytetem.
Dopiero potem przejdź do pytań o okres w jego życiu, który nas interesuje. Jeśli świadek historii chce opowiedzieć coś sam od siebie – daj mu szansę. Czasem to, co chce przekazać, okazuje się DUŻO CIEKAWSZE I WAŻNIEJSZE niż to, co interesuje Ciebie.
Po ósme: zadbaj o właściwą konstrukcję pytań.
W trakcie nagrania skup się na uzyskaniu od naszego bohatera podstawowych informacji. Pytania formułuj wokół słów: KTO, GDZIE, KIEDY, JAK, DLACZEGO, W JAKICH WARUNKACH, W JAKIM CELU? Nie trzymaj się jednak wyłącznie takich pytań. Nie zapomnij zapytać bohatera o jego ocenę wydarzeń, o jego odczucia, emocje itp.
Po dziewiąte: słuchajmy uważnie odpowiedzi naszego rozmówcy i wczuwajmy się w jego opowieść.
Tylko jeżeli zaangażujesz się w pełni w opowiadaną nam historię, będziesz mógł zadać pytania, których wcześniej nie przewidziałeś. Takie pytania często otwierają najciekawsze pokłady pamięci rozmówcy i wydobywają z niej NIEZNANE FAKTY.
Po dziesiąte: bądź przygotowany na duże emocje, na wzruszenie świadka historii.
Jeśli pojawią się łzy czy momenty, w których wzruszenie odbierze mu na chwilę mowę, uszanuj te chwile. Pozwól je zarejestrować w ciszy, milczeniu. Reakcje świadka, jego gesty i mimika to również element jego relacji – nie mniej ważny, niż słowa. A czasem nawet ważniejszy.
Po zakończeniu nagrania podziękuj bohaterowi za chęć podzielenia się swoją opowieścią.
SZANOWNI PAŃSTWO,
Z POWODU PANDEMII KORONAWIRUSA AKCJA ZOSTAŁA ZAWIESZONA. MAMY NADZIEJĘ, ŻE WRÓCIMY DO NIEJ W BARDZIEJ SPRZYJAJĄCYCH OKOLICZNOŚCIACH.
NAGRYWAJ Z NAMI! Ocalić od zapomnienia indywidualne historie może każdy z nas. Także uczniowie szkół średnich, zainteresowanych współpracą z PAHM w ramach projektu „Rok 1989” – poświęconego utrwalaniu relacji na temat pierwszych częściowo wolnych wyborów w 1989 roku, które odmieniły Polskę.
Zapraszamy do współpracy szkoły w ramach wspólnego przedsięwzięcia naszego Archiwum oraz Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu i jego regionalnych placówek – centrów doskonalenia nauczycieli w Lesznie, Koninie, Kaliszu i Pile. Naszymi partnerami w tym przedsięwzięciu są Biblioteka Raczyńskich oraz Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM w Poznaniu.
Pierwsza konferencja z nauczycielami, poświęcona naszemu projektowi, odbyła się w środę 20 listopada 2019 r. w siedzibie ODN w Poznaniu. Przedstawiliśmy główne założenia naszej propozycji, zaprezentowaliśmy nasz portal, wysłuchaliśmy także wraz z nauczycielami dwóch wykładów na temat zmian, jakie dokonały się w Polsce w 1989 roku.
Nagrywaj z nami. Spotkanie w CDN w Lesznie.
W poniedziałek 25 listopada 2019 r. – w ramach konferencji „Rok 1989 – historia mówiona” – spotkaliśmy się w Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Lesznie z nauczycielami historii, języka polskiego, a także miłośnikami historii regionalnej. Bezpłatne szkolenie poprowadził dr Jacek Kubiak – dziennikarz telewizyjny, dokumentalista, który w 1989 r. był współautorem Studia Wyborczego Solidarność w TVP Poznań. Od 2019 r. kieruje Poznańskim Archiwum Historii Mówionej, działającym przy Wydawnictwie Miejskim Posnania.
Nagrywaj z nami. Spotkanie w CDN w Koninie.
W czwartek 28 listopada 2019 r. podobne szkolenie dla zainteresowanych nauczycieli pod tytułem „Jak ożywić pamięć” przeprowadziliśmy w Centrum Szkolenia Nauczycieli w Koninie przy ul. Sosnowej 14 (sala 208). Spotkanie poprowadzili Jacek Kubiak i Piotr Bojarski. Zaprezentowali nasz portal www.historiamowiona.poznan.pl i możliwości wykorzystania publikowanych na nim treści w procesie szkolnej edukacji. Omówili też z nauczycielami szczegóły przyszłej akcji z udziałem uczniów, zainteresowanych zbieraniem filmowych relacji świadków historii w ich regionie.
W lutym planowane są kolejne spotkania w ODN w Poznaniu oraz w CND w Lesznie i Koninie, uściślające formy współpracy.
Najlepsze relacje filmowe świadków historii, nagrane przez uczniów, zostaną opublikowane wiosną 2020 r. na stronie www.historiamowiona.poznan.pl
W latach 80. działaczka “Solidarności” w Akademii Rolniczej w Poznaniu. Wchodziła w skład międzyuczelnianego komitetu “S’. Stan wojenny zastał ją we Włoszech, wróciła z Rzymu do Polski pierwszym samolotem. Współpracowała m.in. z “Biuletynem Wojennym”. Aresztowana i uwięziona na Młyńskiej na kilka miesięcy za ankietowanie młodzieży. W celi siedziała m.in. z prostytutkami i recydywistkami. W 1989 r. była członkiem poznańskiego Komitetu Obywatelskiego i zespołu prof. Ryszarda Ganowicza. Została wiceministrem rolnictwa w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.
Pełnomocnik “Solidarności” do spraw wyborów, który zbudował sztab wyborczy “S” w zamku wiosną 1989 roku, opowiada o ówczesnych nadziejach, związanych z postanowieniami Okrągłego Stołu i o kampanii, która dała kandydatom opozycji zwycięstwo. – Wtedy nie było specjalistów od PR, nie było komórek i doświadczenia – wspomina.
Rafał Grupiński, współpracownik KSS KOR, w latach 80. ub. wieku działacz “Solidarności” i redaktor pism podziemnych, ocenia efekty wyborów z 4 czerwca 1989 roku. Choć sam był przeciwnikiem rozmów Okrągłego Stołu, przyznaje, że wynegocjowane wtedy częściowo wolne wybory odmieniły losy Polski.
Urodzony w 1939 r. inżynier i działacz „Solidarności”, wybrany 4 czerwca 1989 r. na posła z ramienia Komitetu Obywatelskiego „S” opowiada nam o kulisach tej przełomowej w dziejach najnowszych Polski elekcji. Przyznaje, że kandydaci “S” mieli już na starcie kampanii wyborczej łatwiej – bo mogli mówić prawdę. Ich konkurenci z PZPR byli skrępowani nakazami partii.
Gdy w czerwcu 1989 r. ubiegał się o mandat poselski z ramienia PZPR, miał 42 lata i był dyrektorem PGR w Naramowicach. Uchodził za jedną z nadziei partii – jego hasło wyborcze brzmiało “Młodzi naszą szansą”. Ale – jak opowiada – znał społeczne nastroje i czuł, że partia te wybory przegra, Posłem został w II turze wyborów.
