loader image
Maria Krzyżańska

Maria Krzyżańska

Data urodzenia: 15 listopada 1924
Miejsce urodzenia: Gniezno
Data realizacji wywiadu: 2011

Kapitan rezerwy Wojska Polskiego w stanie spoczynku. Urodziła się 15 listopada 1924 roku w Gnieźnie jako córka Marii i Łucjana Mikołajczaków, właścicieli drogerii. Ojciec był działaczem Stronnictwa Narodowego oraz miejscowego Sokoła. Miała dwie siostry: Ewę i Irenę.

We wrześniu 1939 roku wraz z rodziną przeżyła ucieczkę ciężarówką na wschód, w stronę Warszawy, zakończoną dotarciem do Brwinowa pod Warszawą i powrotem do Gniezna. W czasie okupacji niemieckiej została wysiedlona wraz z rodziną z Gniezna do Piotrkowa Trybunalskiego, do jednego pokoju w mieszkaniu pani Ostrowickiej. W Piotrkowie zdała tajną maturę.

Początkowo zaangażowała się w konspirację Narodowych Sił Zbrojnych, z czasem jednak wraz z siostrą Ewą złożyła przysięgę i została łączniczką Kedywu Inspektoratu Piotrków Trybunalski Armii Krajowej, służyła w oddziale kapitana „Morusa” – Hilarego Moraczewskiego. Do jej zadań należało przenoszenie rozkazów i broni, prowadziła nasłuch radiowy, przeprowadzała osoby ukrywające się przed gestapo z jednej kryjówki do drugiej. Po dekonspiracji lokalnej AK w 1944 roku musiała ukrywać się do końca wojny. Wejście Armii Radzieckiej obserwowała w Wolborzu. Przesłuchiwana przez NKWD, a potem Urząd Bezpieczeństwa, uniknęła dekonspiracji i nie została uwięziona.

Po powrocie do Wielkopolski, w trudnym okresie powojennym, pielęgnowała pamięć o niepodległościowym podziemiu. Od początku powstania Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg „Wielkopolska” w 1989 roku czynnie włączyła się w jego prace. Pełni funkcję wiceprezesa ŚZŻAK. Zainicjowała tworzenie szkolnych kół przyjaciół AK i Wielkopolskiego Stowarzyszenia Pamięci AK. Zaangażowana w popularyzowanie wiedzy o Armii Krajowej wśród młodzieży. Współpracuje z Fundacją Archiwum i Muzeum Pomorskie AK i Wojskowej Służby Polek w Toruniu.

Od powstania Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu wspiera działalność edukacyjną, udostępnia materiały historyczne (fotografie, dokumenty, relacje). Współpracowała przy powstaniu książki „Ze strachem pod rękę i śmiercią u boku. Wielkopolanki w konspiracji 1939–1945”.

Maria Krzyżańska - wspomnienia