Close
We wrześniu 1976 r. – po brutalnej rozprawie przez władze PRL z protestem robotników Radomia – grono osób o zróżnicowanych rodowodach ideowych i poglądach powołało do życia Komitet Obrony Robotników. Powstanie KOR-u zapoczątkowało rozwój kolejnych inicjatyw opozycyjnych, m.in. Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (1977). Prawdziwym przełomem w organizacji opozycji demokratycznej były porozumienia sierpniowe z 1980 r. oraz powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego “Solidarność” z Lechem Wałęsą na czele 17 września 1980 r.
W latach siedemdziesiątych po powstaniu KOR również w Poznaniu środowisko opozycyjne skonsolidowało się wokół Stanisława Barańczaka, pracownika naukowego UAM oraz osób związanych z Teatrem Ósmego Dnia. Zespół teatru swoimi przedstawieniami występował przeciw systemowym wynaturzeniom politycznym w Polsce. Na czele Teatru Ósmego Dnia stał Lech Raczak, kierownik artystyczny i reżyser. Za postawę polityczną wyrażaną w sztuce i za współpracę z opozycją demokratyczną (Komitet Obrony Robotników KSS KOR, akademickie SKS, Solidarność lat osiemdziesiątych) Raczak był regularnie represjonowany; od roku 1984 – po administracyjnym zakazie działania Teatru Ósmego Dnia – występował w „drugim obiegu”, grając głównie w kościołach. Od 1986 r. wraz z zespołem przebywał na przymusowej emigracji.
Po wprowadzeniu przez władze PRL 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego, działacze Solidarności znaleźli się w tzw. ośrodkach odosobnienia – w praktyce w więzieniach i aresztach – np. w wielkopolskim Gębarzewie. Wśród osadzonych były też liczne kobiety – przypominamy je w filmie “Kobiety Solidarności”. Ci, którym udało się uniknąć aresztowania i internowania, zeszli do podziemia. Tak było m.in. z Januszem Pałubickim, który ukrywał się w tym czasie w prywatnych mieszkaniach działaczy “S”.
W stanie wojennym charyzmatyczną postacią podziemia w Poznaniu był Maciej Frankiewicz, wówczas lider Solidarności Walczącej. W naszym zbiorze mamy nagranie z Rafałem Grupińskim, współpracownikiem KSS KOR i członkiem zdelegalizowanej wówczas Solidarności, który współpracował i ukrywał Frankiewicza w swoim domu.
Po rozmowach Okrągłego Stołu wiosną 1989 roku, w kwietniu, podczas spotkania w sali Duszpasterstwa Akademickiego zawiązał się Komitet Obywatelski, na którego czele stanął prof. Janusz Ziółkowski, były rektor Uniwersytetu Adama Mickiewicza z czasów “S”. O roli, jaką odegrał, opowiada prof. Tomasz Schramm. Za kampanię wyborczą Komitetu Obywatelskiego Solidarności w Poznaniu odpowiadał Maciej Musiał, wówczas działacz związkowy i harcerski. Wraz z nim organizacją biura wyborczego “S” i kampanii zajmował się Andrzej Porawski. Na naszym nagraniu Porawski drobiazgowo wspomina tamte czasy.
Trud się opłacił. 4 czerwca 1989 r. w pierwszych częściowo wolnych wyborach do Sejmu i całkowicie wolnych do Senatu – kandydaci opozycji demokratycznej osiągnęli maksimum tego, co wówczas można było zdobyć. Ruszył proces powolnego, sukcesywnego odchodzenia od PRL ku Rzeczpospolitej Polskiej. Pierwszym znakiem nowych czasów był rząd Tadeusza Mazowieckiego – pierwszy niekomunistyczny we wschodniej Europie.
