Urodzony 28 listopada 1947 roku w Poznaniu. Wywodzi się z rodziny leśniczych – w zawodzie tym pracowali jego dziadek i pradziadek. Rodzice Tomasza Kolańczyka pochodzili spod Bydgoszczy, z okolic Tucholi. Ojciec Kazimierz Kolańczyk (1915-1982), członek ZWZ na Pomorzu, po wojnie był profesorem prawa na Uniwersytecie Poznańskim, a także jednym ze współzałożycieli Instytutu Zachodniego w Poznaniu i bliskich współpracowników prof. Zygmunta Wojciechowskiego.
Tomasz Kolańczyk jest absolwentem III LO w Poznaniu (wówczas im. Marcina Kasprzaka). W latach 60. studiował na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Poznańskiej, działał w Radzie Okręgowej Zrzeszenia Studentów Polskich. W marcu 1968 r. był świadkiem protestów studenckich w Warszawie, a potem także w Poznaniu. W tych ostatnich wziął czynny udział, uczestniczył m.in. w wiecu pod pomnikiem Adama Mickiewicza. Zatrzymany na dołku w komendzie Służby Bezpieczeństwa na ul. Kochanowskiego. Zwolniony trzeciego dnia po interwencji ojca. Mimo prób ze strony władz, uniknął relegowania ze studiów i wcielenia do wojska z powodu rzekomej „aspołecznej postawy”, m.in. dzięki postawie ojca i prorektora, prof. Henryka Kapitańczyka.
W czasach studenckich aktywnie działał w Akademickim Klubie Jeździeckim, do którego powstania się przyczynił (już po maturze pracował jako masztalerz w stadninie w Iwnie). Od lutego 1970 roku przez wiele lat pracował w zakładach Cegielskiego. Aby obronić pracę dyplomową, musiał wziąć przepustkę z pracy.
